Przemysł wodorowy:
wywiad z Jorgo Chatzimarkakisem

O europejskim krajobrazie wodorowym, o wyzwaniach technologicznych związanych z paliwem przyszłości, a także o tym, jak skutecznie je podejmować – rozmawiamy z Jorgo Chatzimarkakisem, Dyrektorem Generalnym Hydrogen Europe.

Czym zajmuje się organizacja Hydrogen Europe?

Jorgo Chatzimarkakis: Hydrogen Europe jest stowarzyszeniem branżowym, którego celem jest przyspieszenie rozwoju europejskiego przemysłu wodorowego, a tym samym wspieranie globalnej neutralności klimatycznej. Naszymi członkami są organizacje europejskie o podobnych przekonaniach, które wspierają wdrażanie technologii wodorowych i ogniw paliwowych. Dążymy do tego, aby ułatwić Europie wykorzystanie wodoru – obfitego i niezawodnego źródła energii, który będzie w stanie skutecznie napędzić europejską gospodarkę niskoemisyjną.

Czy mógłbyś nam krótko opowiedzieć o strategicznych celach Waszej organizacji?

JCh: Wodór ma duży potencjał, aby stać się jednym z elementów łagodzących zmiany klimatyczne. Co więcej, może pomóc w dekarbonizacji niemal każdego sektora gospodarki: przemysłu ciężkiego, transportu, budownictwa i energetyki. Dążymy do tego, aby europejski przemysł wodorowy przyczynił się do transformacji energetycznej UE i do osiągnięcia ambitnych celów neutralności węglowej we wszystkich wymienionych sektorach.

Co musi się zadziać, by udało się osiągnąć ten cel?

JCh: Transformacja energetyczna powinna być realizowana przy jak największym poparciu przemysłu i społeczeństwa. To kluczowe założenie. Właśnie dlatego Hydrogen Europe wspiera dialog i inicjuje współpracę pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi stronami – decydentami w Brukseli i w całej Unii, przemysłem, społeczeństwem obywatelskim, mediami, a także naszymi partnerami z sektora wodorowego. Tylko dzięki wymianie poglądów będziemy w stanie rozwinąć prężny przemysł wodorowy – z korzyścią dla UE i jej obywateli.

Jak to wygląda dziś?

JCh: W 2020 r. technologie wodorowe przeżyły bezprecedensowy rozwój. Z innowacyjnego, lecz jednak niszowego obszaru, wodór urasta dziś do rangi jednego z kluczowych elementów planu Unii Europejskiej, który zakłada przejście do neutralności klimatycznej w 2050 roku. Dowodem na to jest opublikowanie w 2020 r. unijnej strategii wodorowej, a rok później pakietu Fit for 55. Pod koniec 2021 r. Komisja Europejska opublikowała pakiet dotyczący rynku wodoru i obniżania emisyjności sektora gazu. Już sam fakt, że w tym dokumencie pojawia się pojęcie wodoru, jest wyrazem uznania dla jego potencjału.

Główne wyzwania dla technologii wodorowych?

JCh: Obecnie wodór ma niewielki udział w globalnym i unijnym koszyku energetycznym i nadal jest w dużej mierze produkowany z paliw kopalnych. Aby technologie wodorowe mogły przyczynić się do osiągnięcia neutralności klimatycznej, wodór musi być produkowany na znacznie większą skalę, a ponadto – proces ten powinien być całkowicie bezemisyjny.

Nadając tym inicjatywom dalszy kształt, instytucje unijne powinny pamiętać o jednym: żadna inicjatywa nie może tworzyć barier regulacyjnych dla tworzenia gospodarki o zerowym bilansie netto.

Jak można te wyzwania skutecznie podejmować?

JCh: Dzięki odpowiednim rozwiązaniom prawnym, możliwe będzie wyprodukowanie 1 mln czystego wodoru rocznie, a do 2025 r. moc elektrolizerów wyniesie co najmniej 6 GW.

Znacznie większe ilości można będzie wytworzyć przy rozwiniętym rynku wodoru, który obejmie procesy łączenia z gazem ziemnym, budowę dolin wodorowych czy też intensyfikację produkcji tego paliwa. Spodziewamy się, że w 2050 r. rynek wodoru będzie dojrzały i rozbudowany, co zapewni pełną dekarbonizację gospodarki.

Co może przyspieszyć rozwój wodoru jako elementu koszyka energetycznego?

JCh: Oprócz zwiększania produkcji wodoru UE powinna oprzeć się na istniejących atutach, takich jak rozbudowana infrastruktura. W Unii istnieje 20 000 km doskonale rozwiniętej sieci gazowej, którą przy minimalnych kosztach można przystosować do transportu wodoru. Ponadto rurociągi morskie oraz wyczerpujące się złoża ropy naftowej i gazu ziemnego można wykorzystać z jednej strony do transportu wodoru odnawialnego produkowanego bezpośrednio na morzu, a z drugiej strony do jego magazynowania.

Przemysł wodorowy jest już dziś gotowy do odegrania swojej roli. Niemniej w tej chwili unijni decydenci muszą zacząć tworzyć konkretne i odpowiednie ramy dla rozwoju gospodarki opartej na czystym wodorze.

Wygląda na to, że wodór stał się lub może stać się bardziej popularnym źródłem energii nie tylko w transporcie publicznym, ale także w innych zastosowaniach przemysłowych.

JCh: Wodór znajdzie zastosowanie we wszystkich sektorach, zwłaszcza w tych, których nie da się łatwo zelektryfikować. Spodziewamy się, że to paliwo odegra kluczową rolę w dekarbonizacji mobilności, zwłaszcza w transporcie ciężarowym, lotniczym i morskim. Najprawdopodobniej to właśnie sektor transportu będzie największym użytkownikiem wodoru w 2050 r., przy czym ponad 50 mln ton wodoru zostanie zużyte bezpośrednio w ogniwach paliwowych lub jako składnik paliw syntetycznych.

Utrzymanie i umacnianie wiodącej pozycji europejskiego przemysłu w tych sektorach będzie miało kluczowe znaczenie dla utrzymania miejsc pracy i generowania wzrostu gospodarczego w Europie.

Na czym obecnie koncentruje się HE, aby przyspieszyć rozwój technologii wodorowych i wdrożyć je na szeroką skalę?

JCh: W Hydrogen Europe pracujemy nad tym, aby polityka regulacyjna na poziomie europejskim ułatwiała rozwój mobilności wodorowej, można tu wymienić np. dyrektywę w sprawie opodatkowania energii czy rozporządzenie w sprawie taksonomii.

Inwestycje w rozwój technologiczny umożliwiający produkcję czystego wodoru jako paliwa będą w stanie zapewnić konkurencyjność pierwiastka – czy to w postaci gazowej, czy ciekłej, a tym samym obniżyć emisyjność sektora mobilności. Zespół Hydrogen Europe pozostaje w ścisłym kontakcie z europejskimi interesariuszami, aby opracować normy i przepisy UE, niezbędne do wykorzystania czystego wodoru i paliw wodorowych. Tu warto wymienić ambitną rewizję dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii.

Cały czas mowa jest o przyszłości. Jak to jednak wygląda dziś?

JCh: Ambitne plany wodorowe znalazły już odzwierciedlenie w wielu krajowych i regionalnych strategiach dotyczących tego źródła energii. Na przykład Francja planuje, że do 2028 r. po jej drogach będzie jeździć do 50 000 lekkich pojazdów użytkowych i do 2 000 ciężkich pojazdów użytkowych napędzanych wodorem.  Strategia holenderska przewiduje, że do 2030 r. flota lekkich pojazdów wodorowych będzie liczyć 300 000 pojazdów, a udział zrównoważonego paliwa lotniczego (SAF) wyniesie 14%. Niemiecki region Nadrenia Północna-Westfalia zakłada około 500 autobusów wodorowych do roku 2025.

Już dziś możemy obserwować zachodzące zmiany: pierwszy na świecie pociąg pasażerski napędzany wodorowymi ogniwami paliwowymi jest już eksploatowany komercyjnie w Austrii i Niemczech, a testy prowadzone są przez koleje francuskie i szwedzkie. Pierwszy na świecie bezemisyjny wodorowo-elektryczny komercyjny pociąg pasażerski ma być eksploatowany w 2024 r. Podczas niedawnego szczytu COP26 w Glasgow autobusy wodorowe dowoziły uczestników do najważniejszych miejsc konferencji.

Wielu decydentów zarządzających transportem publicznym, którzy faktycznie uważają wodór za paliwo przyszłości, nie jest przekonanych, że to właściwy kierunek rozwoju już dziś. Jakie byłoby Pana główne przesłanie da nich?

JCh: Widać jak na dłoni, że technologia ta zyskuje coraz większą popularność jako środek do dekarbonizacji transportu publicznego. Operatorzy transportu publicznego sukcesywnie wdrażają – a wielu z nich już je użytkuje – autobusy miejskie napędzane wodorem i powiązane z nimi stacje tankowania wodoru.

Operatorzy autobusów dalekobieżnych i autokarów mogą korzystać z rozporządzenia w sprawie infrastruktury paliw alternatywnych, które określa cele dla stacji tankowania wodoru w sieciach TEN-T i w węzłach miejskich. Hydrogen Europe silnie wspiera te działania. Wyznaczenie mapy punktów tankowania wodorem jest konieczne, aby zbudować zaufanie społeczne do wodorowej mobilności. Co więcej, technologia staje się coraz tańsza i bardziej wydajna, a im większy popyt, tym szybsze przejście na transport publiczny z wykorzystaniem wodoru.

Jest to kolejny dowód na to, że nadszedł czas, aby postawić na wodór.