Budowanie lepszego miasta
– superbloki w Barcelonie

Do 2050 roku 68% światowej populacji będzie mieszkać w miastach. Aby dobrze się do tego przygotować, potrzebujemy rozwiązań, które przedefiniują miejską mobilność i strategię rozwoju. Jakie pomysły mają na to największe europejskie stolice? Dziś przyglądamy się Barcelonie i modelowi „superbloku”. 

Miasto z czystym powietrzem, lepiej skomunikowane, w którym priorytetem jest zrównoważony transport publiczny, z wydzielonymi pasami dla autobusów i jeszcze większą liczbą kilometrów sieci rowerowej. Barcelona ciężko pracuje, aby promować zrównoważoną, zdrową mobilność. Już dziś, według oficjalnych danych miasta, 85% przejazdów odbywa się za pomocą komunikacji miejskiej, roweru lub na piechotę. Jednym z powodów tak imponujących statystyk jest funkcjonujący od kilku lat program superbloków. 

Czym są „superbloki” w Barcelonie?

Podstawowa koncepcja superbloku jest prosta: wewnątrz siatki ulic o szerokości trzech bloków i trzech blokach długości (400 na 400 m), ruch jest ograniczony tylko do mieszkańców. Ruch kołowy z kolei jest możliwy tylko na ulicach, które okalają superbloki. Ulice wewnątrz superbloku stają się publicznymi placami dzielnicy, a nieliczne samochody, które mają zgodę na wjazd, poruszają się z prędkością 10 km/h i ustępują miejsca pieszym. Dzięki temu tworzy się zdrowa, ekologiczna i bezpieczna przestrzeń publiczna, która – przy okazji – aktywizuje lokalną społeczność.  

Więcej transportu publicznego, mniej zanieczyszczeń

„Nasze symulacje komputerowe pokazują, że wystarczyłoby usunąć 15% samochodów z Barcelony, aby odzyskać 60% przestrzeni publicznej” – mówi Salvador Rueda, pomysłodawca idei superbloków. „Najważniejszym zadaniem modelu superbloku jest zmiana mobilności w mieście. Aby sprostać temu wyzwaniu, miasta potrzebują wydajnego transportu publicznego, połączonego z rozbudowaną siecią rowerową i pieszą.” 

Jest to wyzwanie niełatwe, bowiem historycznie rzecz biorąc, przez dziesiątki lat podczas projektowania miasta skupiano się przede wszystkim na ruchu samochodowym. Dlatego obecnie 60% przestrzeni publicznej jest przeznaczone dla samochodów, a codziennie przez miasto przejeżdża ponad milion aut osobowych. 

Model superbloków zmienia tę dynamikę. Priorytetem są piesi, którym należy zapewnić zrównoważony transport, taki jak pociągi, metro, autobusy, tramwaje czy rowery. Ambitnym planem jest także wprowadzenie zasady, aby mieszkańcy mieli nie dalej niż 200 metrów do najbliższej zielonej przestrzeni. Ada Calou, burmistrz miasta, ogłosiła, że do 2026 roku każda ulica w głównej dzielnicy Eixample, ma być w przynajmniej 80% zacieniona przez drzewa oraz w 20% nieutwardzona. To wyraz znaczącej zmiany podejścia do kwestii poszanowania środowiska i reagowania na skutki zmian klimatu. 

„Superbloki” w Barcelonie w praktyce

Kiedy w 2016 roku Barcelona zaczęła wdrażać nowe „superbloki”, pomysł zdawał się być kontrowersyjny. Koncepcja jednak okazała się skuteczna: kiedy zminimalizowano ruch samochodowy, wraz z nim zniknęły zanieczyszczenia i hałas. Tereny zielone pomogły zmniejszyć efekt miejskiej „wyspy ciepła”. Dzieci nagle miały gdzie się bawić. Dawne pasy ruchu zamieniono w parki. Program Superblock szybko przeobraził się w program Superblock Barcelona – z modelem transformacji ulic dla całego miasta, w którym założono, że do 2030 roku jedna na trzy ulice ma być „zielona” (szczegóły projektu znajdziesz tutaj). 

Jak raportuje zastępca burmistrza miasta, Janet Sanz, w miejscach, gdzie wprowadzono superbloki, stwierdzono rzeczywiste zmniejszenie zanieczyszczenia i hałasu. Na przykład w Sant Antoni poziom zanieczyszczeń atmosferycznych, takich jak NO2, spadł o 25%, zaś w w Glòries poziom hałasu spadł o 9 decybeli). Przy okazji zwiększając sprzedaż lokalnych firm i zmniejszając liczbę samochodów w rejonie superbloku, a także na ulicach przyległych. 

Czy „superbloki” mogą działać w innych miastach?

Czy radykalny eksperyment miejski w Barcelonie może być czymś więcej niż strategią jednego miasta i stanowić uniwersalne rozwiązanie dla innych? Nature Sustainability opublikowało niedawno badanie, w którym dokonano szczegółowej analizy, jak podobny projekt mógłby działać i w innych miastach, które także stoją przed wyzwaniami konieczności reorganizacji przestrzeni miejskiej. „Myślę, że siła superbloków polega na tym, że zapewniają wizję transformacji miast, która nie jest skupiona wokół samochodów”, mówi Sven Eggimann, badacz infrastruktury miejskiej w szwajcarskim instytucie badawczym Empa, który jest autorem badania. 

Eggimann wykorzystał algorytm do analizy potencjału superbloków – lub mniejszej wersji projektu, którą nazywa „miniblokami” – w ponad tuzinie innych miast, patrząc zarówno na przepływ ruchu, jak i gęstość zaludnienia każdej dzielnicy. 

Badanie wykazało, że niektóre inne miasta o podobnym układzie mogłyby z łatwością przyjąć podobny model. Jako przykład Eggimann wskazał Mexico City, w którym ponad 40% miasta mogłoby przekształcić się w superbloki, przy bardzo niewielkiej ingerencji w dotychczasowy system ruchu. Co więcej, badanie wykazało również, że superbloki są do zrealizowania w takich miastach jak Tokio, które nie ma regularnej sieci, ale jest gęsto zaludnione. W tym przypadku kluczowy jest jego wydajny transport publiczny. „Model superbloków jest szczególnie interesujący, bo przewiduje transformację na szeroką skalę, wychodząc poza transformację pojedynczej ulicy i tu widzę jego największy potencjał” – mówi Eggimann. 

Zmiana podejścia do ochrony środowiska naturalnego w miejskich przestrzeniach to coś więcej niż tylko chwilowa moda. Skutki zmian klimatu, które odczuwamy coraz silniej, skłaniają władze miast do wdrażania długofalowych zmian. Projekt superbloków w Barcelonie stanowi świetny przykład definiowania na nowo miejskiej mobilności. Zobacz też pomysły innych miast na przykładzie Tallina.