Czym są zrównoważone miasta?

Zrównoważone miasta, eko miasta, zielone miasta, smart cities – różne określenia, ale jeden cel i idea: zaspokajanie potrzeb mieszkańców w taki sposób, aby miasta służyły nie tylko nam, ale i przyszłym pokoleniom.

Rozwój przynosi wyzwania

Po raz pierwszy w historii, większość mieszkańców Ziemi żyje w miastach i na terenach zurbanizowanych. Trend ten będzie się rozwijał – przewiduje się, że do 2050 roku mieszkańcy miast będą stanowili już 70% populacji (badanie Statista 2021: w roku 2020 było to 56,2 %). Jak wiadomo, miejskie życie niesie ze sobą wiele korzyści i daje niesamowite możliwości rozwoju. Jednocześnie, nie możemy jednak zapominać, że to właśnie stale rosnący poziom urbanizacji znacząco przyczynił się do obecnego poziomu degradacji środowiska naturalnego. Nie jest to wniosek nowy i już w latach 80-tych XX wieku zaczęto poszukiwać sposobów na pogodzenie dynamicznego rozwoju miast z ochroną planety i skutecznemu przeciwdziałaniu skutkom zmian klimatycznych.

Zrównoważone miasta

Tak powstała idea zrównoważonych miast (z ang. sustainable cities), wywodząca się bezpośrednio z koncepcji zrównoważonego rozwoju. Pojęcie to po raz pierwszy pojawiło się w raporcie „Nasza Wspólna Przyszłość”, opracowanym przez Światową Komisję ds. Środowiska i Rozwoju ONZ w 1987 roku. Czym dokładnie są „zrównoważone miasta”? Jakie cele realizują? Jak to wygląda w praktyce? O tym przeczytacie poniżej.

Idea zrównoważonych miast zakłada taki sposób rozwoju przestrzeni miejskich, aby możliwe było zaspokajanie potrzeb (zbiorowych oraz indywidualnych) nie tylko ich obecnych mieszkańców, ale też tych, którzy przyjdą po nich. Innymi słowy, chodzi o takie rozwiązania, które nie będą degradować obecnej przestrzeni oraz warunków naturalnych, ale dawać szansę na taki sam (lub wyższy) poziom życia przyszłym pokoleniom. 

Idea w praktyce

Zrównoważone miasta (inaczej też: eko miasta, zielone miasta, smart cities) nie stają się takimi z dnia na dzień, ale są wynikiem wieloletnich działań, wynikających z realizacji spójnej polityki lokalnej. Nie ma jednak jednej definicji i zamkniętego zbioru wyznaczników zrównoważonego miasta. Każdy ośrodek miejski ma inną specyfikę, uwarunkowania naturalne oraz potrzeby, stąd też metody mogą się nieco różnić. Jak wskazują badacze przedmiotu tym, co łączy realizacje idei zrównoważonych miast, są działania w trzech głównych obszarach: społecznym, ekonomicznym oraz środowiskowym.

Jednymi z najczęściej pojawiających się działań w tym zakresie są: rozwój terenów zielonych, wdrażanie bezemisyjnych form transportu publicznego (m.in.: systemy rowerów miejskich, floty autobusów elektrycznych i wodorowych, wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii w gospodarce miejskiej czy projektowanie przestrzeni miejskich z zachowaniem tzw. walking distance, czyli w taki sposób, by oferowały w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej wszelkie potrzebne usługi, a także miejsca pracy, rozrywki i odpoczynku.

Liderzy równowagi

Co roku publikowanych jest wiele rankingów oraz raportów wskazujących najbardziej zrównoważone miasta. Jednym z najnowszych zestawień jest Schroders European Sustainable Cities Index 2021. Czołówkę rankingu 59 przeanalizowanych miast otwiera Amsterdam, a na podium znalazły się także Londyn i Paryż. Dalsze miejsca zajęły kolejno: Kopenhaga, Oslo, Sztokholm oraz Berlin. Pełne zestawienie oraz szczegółowe informacje nt. metodologii badania znajdziecie tutaj.

W Polsce przeprowadzany jest m.in. Ranking Polskich Miast Zrównoważonych Arcadis. Badanie realizowane wśród 50 największych miast, bierze pod uwagę trzy główne obszary zrównoważonego rozwoju: poszanowanie potrzeb własnych (gospodarka), mieszkańców (społeczeństwo) oraz wspólnych (środowisko). W 2021 roku listę zwycięzców otworzyła Warszawa, drugie miejsce zajął Toruń, a trzecie – Zielona Góra. W pierwszej piątce znalazły się także Rzeszów oraz Poznań. Jak poradziły sobie inne polskie miasta? Zapraszamy do zapoznania się z pełnym zestawieniem.